Tema 3: Os niveis de referencia de aprendizaxe de linguas e o desenvolvemento de competencias.

Ola a todo o mundo!

Para esta entrada vou seguir falando do Marco Europeo Común de Referencia (MECR) e da LOMCE, mais esta vez centrareime no tipo de competencias que se pretenden traballar na aula en cada un dos modelos. De forma breve, repasaremos as competencias presentes na LOMCE e como funcionan na aula de linguas estranxeiras; doutra banda, falaremos das competencias que se traballan con MECR e que metodoloxía se emprega neste caso.

Por unha parte, na LOMCE existen unha serie de competencias básicas (ou clave) que se deben traballar en todas as asignaturas sen importar cal sexa o contido da materia. Hai sete tipos de competencias que se traballan na educación básica, a saber: a competencia en comunicación lingüística (CCL), matemática e ciencias e tecnoloxía (CMCT), dixital (CD), aprender a aprender (CAA), conciencia e expresións culturais (CCEC), conciencia social e cívica (CCSC), e sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE). No caso das linguas estranxeiras, a competencia máis traballada será por suposto a lingüística, aínda que as outras se poden adquirir de igual modo de xeito transversal, especialmente coa implantación na aula da aprendizaxe baseada en proxectos (ABP).

Por outra parte, no MECR tamén se traballan competencias, pero neste caso cabe distinguilas en dous tipos: competencias xerais e competencias comunicativas da lingua. As competencias xerais son aquelas que aínda que non teñen que ver directamente coas linguas poden relacionarse con estas. As competencias comunicativas da lingua son pola contra aquelas que permiten aos seres humanos comunicarse mediante distintas linguaxes. Dentro de cada unha destas grandes categorías hai varias dimensións que mostramos de xeito esquemático a continuación:

1. Competencias xerais: inclúe o coñecemento declarativo, destrezas e habilidades, competencia existencial e a capacidade de aprender. Podedes botarlle un vistazo nesta ligazón ao MECR en galego. Na páxina 155 aparecen as competencias xerais en máis detalle.

2. Competencias comunicativas: inclúe competencias lingüísticas, sociolingüísticas e pragmáticas. Tamén na ligazón do punto anterior podedes atopar información máis completa sobre as competencias comunicativas na páxina 164.

 

Hoxe gustaríame centrarme en dúas dimensións concretas destas competencias: o coñecemento declarativo (comp. xerais) e as competencias pragmáticas (comp. comunicativas), así como a importancia destes puntos no currículo. Cando falamos do coñecemento declarativo, estamos a referirnos á nosa propia consciencia do mundo que nos rodea e das normas socioculturais que se aplican nel, en xeral no noso entorno. Como futuros docentes de linguas estranxeiras, temos que ter en conta a necesidade de transmitir este saber sobre o que ocorre na cultura meta, é decir, na cultura da lingua que estamos a ensinar. Por que hai esta necesidade? Ben, non se pode comprender o mundo sen ter en conta o que ocorre nel. É posible aprender unha lingua sen ter nin idea dos compoñentes socioculturais que a conforman? É posible, máis esta non deixaría de ser unha aprendizaxe incompleta. Por exemplo, cómpre falar sobre a vida diaria, os costumes propios do país onde se fala esa lingua (ou países, aínda que tendemos a centrarnos nos que temos máis próximos), o tipo de sociedade, etc. Esta dimensión é tan importante porque tamén nos fai máis humanos e conscientes do que ocorre ao noso redor. Como docentes, non só de linguas estranxeiras senón como parte indispensábel da nosa profesión, é a nosa responsabilidade que o alumnado amplíe a súa consciencia do mundo que lles rodea. Así, temos que facer porque sexan capaces de estabelecer semellanzas e diferenzas entre a súa contorna e aspectos da cultura meta. Isto non é algo unidireccional: aínda que na aula se reciba información, tamén poden empregar este coñecemento da lingua para dar a coñecer a súa propia realidade. Un bo exemplo disto é o programa Comenius, que promove a mobilidade entre países europeos e a acción conxunta do sector educativo. Este programa está pensado para alumnado de primaria, secundaria e bacharelato, así como para persoal docente que desexe ampliar a súa formación.

Doutra banda temos a competencias pragmáticas da lingua, que son a competencia discursiva e a competencia funcional. Referímonos con estas á capacidade para entender e empregar a lingua dun xeito natural. É relevante que se teña en conta esta dimensión, xa que poden darse casos nos que os/as aprendices non sexan conscientes de cales son as «regras» de uso da lingua. Un exemplo atopámolo na seguinte viñeta:

É preciso facermos sabedor aos nosos estudantes deste tipo de situacións. De aí que empregar unha metodoloxía con enfoque activo sexa tan importante, tal e como se recolle nas bases do MECR. É decir: ao dárense na aula situacións comunicativas que se poden extrapolar ao que ocorre fóra da aula, estamos facilitando ao alumnado unha aprendizaxe funcional, que lles vai ser útil e cuxos coñecementos poderán utilizar cando for preciso. Un exemplo de exercicio cun plantexamento pragmático podería ser o emprego de saúdos de cortesía e informais, como adaptalos segundo o interlocutor e a adecuación ao contexto sociocomunicativo. Que pensades vos?

Un saúdo,

Katrin B.